Odkrycia archeologiczne na terenie powiatu ostrołęckiego i okolic

Polskie odkrycia archeologiczne w powszechnej opinii kojarzą się z takimi miejscowościami, jak Biskupin, Gniezno, Kalisz,  Płock, czy Pułtusk. Prawie nieznane są na terenie powiatu ostrołęckiego i jego najbliższych okolic.

Pierwsze wykopaliska

Pierwsze badania archeologiczne na terenie powiatu ostrołęckiego prowadzone były  jeszcze przed I wojną światową przez amatorów zbieraczy [znana jest kolekcja zbiorów archeologicznych inż. Zaporina zaginiona w okresie działań I wojny światowej], jak również badania wykopaliskowe Ludwika Sawickiego, na grodzisku w Ostrołęce nad rzeką Narwią, na wydmie nad rzeką Czeczotką i w rejonie ujścia rzeki Omulwi do Narwi. Najbardziej prestiżowym znaleziskiem z tamtych badań jest zdobione berło rogowe.

Badania te, ponownie rozszerzono po I wojnie światowej na stanowisku Łysa Góra w Dylewie. W okresie międzywojennym badania prowadził tutaj J. Marciniak na stanowiskach średniowiecznych w Sypniewie i Bazarze Nowym koło Makowa Mazowieckiego.

Okres powojenny

W okresie powojennym prace nad Atlasem Grodzisk Mazowsza i Podlasia, doprowadziły do dokładnego przebadania Grodzisk w Sypniewie i Krajecie Wielkim w latach 1960-65.

Druga połowa lat siedemdziesiątych to początek okresu największych badań i odkryć archeologicznych na tym terenie. Rozpoczęły je wykopaliska na grodzisku w Ostrołęce, przeprowadzone przez Mariana Majkę w latach 1976-81. Potwierdziły one istnienie we wczesnym okresie średniowiecza nad Narwią, drewnianej osady warownej.

Badania w dolnym i środkowym biegu Omulwi przeprowadzili w latach 1984-1988 Juliusz Korsak i Ewa Kawałek, te prace przyniosły wyniki pozytywne, pozwalające na zadokumentowanie licznych stanowisk i śladów osadniczych. Po przypadkowym odkryciu wiosną 1984 r. podczas interwencyjnych prac rolnych narzędzi i broni z okresu wpływów rzymskich w miejscowości Todzia, badania na tym obiekcie przeprowadził Jacek Andrzejewski z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie.

Badania powierzchniowe powiatu ostrołęckiego nie zostały całkowicie zakończone, tym niemniej pozwoliły stwierdzić, że najdawniejszymi mieszkańcami omawianego terenu była ludność łowiecka wędrująca z Niżu Polskiego ze stadami reniferów.

Ślady pobytu tych grup zaliczonych do kultury świderskiej z ok. 8900 lat p.n.e. znalazł w okolicach Ostrołęki pan Henryk Krauze miejscowy nauczyciel i przekazał je do Muzeum w Ostrołęce. Były to głównie narzędzia krzemienne. Stanowisko to penetrowane było powierzchniowo w 1980 r. przez prof. dr Waldemara Chmielewskiego, który dokonał odsłonięcia warstwy Aleredzkiej z X tys. p.n.e. i wykopaliska Karola Szymczaka w 1986 r.

Osadnictwo okresu epoki polodowcowej, tj. późnego paleolitu i mezolitu zostało odkryte na północnych krawędziach doliny Narwi w latach 1980-84 w trakcie badań powierzchownych, przeprowadzonych przez Ewę Lenckowską Kawałek w miejscowościach Leśna Góra i Kozówki, były to obozowiska myśliwskie i łowiecko – zbierackie z związane z kulturą janisłowicką.

W latach 1985-1989 ekipa archeologów pod kierunkiem Juliusza Korsaka dokonała prac wykopaliskowych we wsi Wojsze pod Ostrołęką. Wykazały one istnienie zrabowanego jednego z wielmożów, pochodzącego z początku naszej ery.

Ostatnie badania archeologiczne przeprowadzone były w lipcu 2009 r. przez ekipę archeologów pod kierunkiem Jarosława Ościłkowskiego w Susku Nowym pod Ostrołęką. Dzięki nim odkryto położone na bagnach grodzisko w kształcie stadionu o średnicy 90 metrów. Było one otoczone drewniano-ziemnym wałem o wysokości 4 m. Fakt, że w grodzie funkcjonowała karczma i targ pozwala stwierdzić, że osada pochodzi z okresu wczesnego średniowiecza. Nieznane nam jeszcze wydarzenia spowodowały upadek osady.