Wojciech Dorobiński: Czterech śpi, jeden gwałci

Zrobiła nam się międzynarodowa afera artystyczna. Za przyczyną studenta gdańskiej ASP, Jerzego Bohdana Szumczyka, który wyrzeźbił w gipsie sowieckiego sołdata gwałcącego kobietę w ciąży. Nazwał tę rzeźbę „Komm Frau” i postawił obok czołgu T-34 w środku Trójmiasta. Na krótko zresztą, bo oburzeni formą dzieła mieszkańcy wezwali policję i rzeźbę usunięto.

Ale dyskusja trwa, a głos w sprawie zabrali już „wszyscy święci”, od organów ścigania po rosyjską ambasadę. Nie unika też wypowiedzi autor, który stwierdził, że nie mógł już dłużej w sobie dusić wiedzy historycznej na temat losu kobiet podczas wojny, która nim wstrząsnęła i musiał ją wyrazić w ten sposób. Przyznaje, że rzeźba ma dość wulgarny charakter, ale taka była prawda i emocje widza nią wywołane też miały być silne. Zza wschodniej granicy podnoszą się głosy o polskiej rusofobii, ambasada żąda przeprosin, a wyjątkowo zdrowym rozsądkiem wykazała się prokuratura, która umorzyła postępowanie, twierdząc w uzasadnieniu, że „w zachowaniu twórcy i wystawcy rzeźby nie dopatrzono się  tak znamion czynu z art. 256 § 2 kk, tj. nawoływania poprzez prezentowanie rzeźby do nienawiści na tle różnic narodowościowych oraz z art. 261 kk, tj. znieważenie miejsca publicznego, urządzonego w celu upamiętnienia zdarzenia historycznego w postaci czołgu T-34, poprzez umieszczenie obok wskazanej rzeźby”. Mogą, co prawda, ścigać chłopaka z powodu nieobyczajności i złamania prawa budowlanego, ale co z tego wyniknie, zobaczymy.

W każdym razie rzeźba, która miała stanąć równie nielegalnie pod Bramą Brandenburską, na co zabrakło studentowi pieniędzy, wylądowała w areszcie, a jej autor, zanim skończył studia, został już sławny. Przy okazji rozgorzała kwestia Armii Czerwonej, gloryfikowanej przez Rosję jako wyzwoliciela narodów spod hitlerowskiego jarzma, a w krajach środkowej Europy kojarzonej raczej z okupantem. No, bo czym się różniła ta, która 17 września 1939 roku weszła na polskie tereny kończąc robotę po Adolfie Hitlerze, od tej, która w pięć czy sześć lat później zajęła całą Polskę? Jedynie sprawną propagandą.

Dziś taka rzeźba wywołuje w Rosji oburzenie i wzywa się nas do przeprosin. Jakoś po tamtej stronie nie ma chętnych do przeproszenia nas za 1939, Katyń, zsyłki itp. Nawet do uznania wymordowania polskich żołnierzy za ludobójstwo.

Przy okazji rozgorzała kwestia Armii Czerwonej, gloryfikowanej przez Rosję jako wyzwoliciela narodów spod hitlerowskiego jarzma, a w krajach środkowej Europy kojarzonej raczej z okupantem. No, bo czym się różniła ta, która 17 września 1939 roku weszła na polskie tereny kończąc robotę po Adolfie Hitlerze, od tej, która w pięć czy sześć lat później zajęła całą Polskę? Jedynie sprawną propagandą.

Jaka to była armia wyzwolicieli opowiadała mi babcia kolegi, która w czasie wojny była na tzw. „robotach u Niemca”, na terenach dzisiejszej Polski północno-wschodniej. Miasteczko kilkunastotysięczne zostało tak spacyfikowane, że kobiety w wieku od pięciu do osiemdziesięciu pięciu lat bały się wyjść z domu. Ona sama cudem uniknęła gwałtu, bo trafiła w oddziale Armii Czerwonej na Ukraińca, który znał polski. Takiego szczęścia nie miały inne kobiety na okupowanych przez sowietów terenach.

Pobyt radzieckich żołnierzy w tym miasteczku miał też coś z czarnej komedii. Otóż była tam fabryczka marmolady z dużymi kadziami, z których to zaopatrywało się zwycięskie wojsko. Marmolada była dobra i wkrótce wybrano wszystko do dna. Włącznie z czerwonoarmistą, który po pijaku wpadł do pełnej powideł śliwkowych kadzi i po kilku tygodniach objawił się współtowarzyszom. Może zatem obraza byłaby mniejsza, gdyby pomnik przedstawiał sołdata utopionego w dżemie? Też prawda historyczna.

Problem wyzwolicieli powraca też przy okazji pomnika wdzięczności Armii Czerwonej na warszawskiej Pradze. Tzw. „czterej śpiący” przeniesieni na czas budowy metra, zdaniem wielu warszawiaków, nie powinni już tam wrócić. Ich miejsce jest, jak twierdzą, przy cmentarzu żołnierzy radzieckich na Rakowcu. Albo w muzeum rzeźby. Nie sądzę jednak, by obecne władze Warszawy zdecydowały się na tak radykalny krok. Ostatecznie tam tylko śpią, gwałcą gdzie indziej.

 

Wojciech Dorobiński